Uitgelicht – Noord Vrij (2020)
Mijn bevrijdingsfoto
Door: Laura van Roemburg
Toen Nederland werd bevrijd in mei 1945, liep mijn opa Jaap Akkermans (1927-2013) samen met een groep Nieuwendammers vanuit Amsterdam-Noord naar de overkant van het IJ. Getooid met feestmutsen en vlaggen lieten ze zich op de Dam vereeuwigen op de gevoelige plaat. In het kader van 75 jaar vrijheid ga ik op zoek naar de mensen op de foto.
In het voorjaar van 2018 kom ik de fotobriefkaart voor het eerst tegen tijdens het digitaliseren van mijn privé fotoarchief. Alleen mijn opa herken ik op de foto, de andere gezichten komen mij niet bekend voor. De locatie van de foto herken ik wel direct; de Dam. Op de achtergrond van de foto is de Nieuwe Kerk zichtbaar, met rechts de ingang van de Nieuwendijk en het SS-ersatzkommando. Op de fotobriefkaart zijn geen stempels zichtbaar of andere informatie die iets onthullen over hoe en wanneer ze is ontstaan. Ik besluit op zoek te gaan naar soortgelijke fotobriefkaarten die zijn gemaakt op de Dam tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De straatfotograaf
Tegenwoordig is het vanzelfsprekend dat je een selfie maakt met je telefoon als je op een bijzondere locatie bent. Vroeger kon dat niet, dus liet je je fotograferen door een straatfotograaf. Deze straatfotografen stonden strategisch opgesteld bij grote trekpleisters, zoals de Dam. Ik bel met beeldonderzoeker René Kok van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD). Sinds 2004 verzamelt hij fotobriefkaarten van Duitse militairen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam. Hij deelt mijn vermoeden: de manier waarop de vriendengroep poseert duidt op de regie van een straatfotograaf.
Als de straatfotograaf de foto heeft gemaakt, krijg je een visitekaartje van de fotozaak waar je de foto later kan ophalen. Als mijn foto inderdaad door een straatfotograaf is gemaakt, is het goed mogelijk dat er meerdere afdrukken van bestaan. Mijn opa is ongetwijfeld niet de enige die een afdruk heeft gekocht. Nieuwsgierig of er meerdere afdrukken circuleren, neem ik contact op met de nabestaanden van de geportretteerden. Het antwoord komt snel: ja, er bestaan nog minimaal twee andere afdrukken van mijn bevrijdingsfoto. Beiden zijn briefkaarten. Op de achterkant van één van die foto’s staat geschreven, ‘Bevrijding 1945 op de Dam. Club de Optimisten’.
De Optimisten
Online vind ik niets over de Optimisten, dus nodig ik Wout Bakker uit op de koffie. Wout is de jongere broer van Wim Bakker, één van de Optimisten op de foto. Ik vraag Wout wie de Optimisten waren. Klik hieronder op ► om te luisteren naar zijn antwoord.
“Een heel stel van de jongeren op de foto hadden een toneelgroep; de Optimisten. Zij trainden in de oude Purmer. Want na de oorlog is de Purmer helemaal verbouwd, maar voor die tijd was het een heel houten gebouw. Dat trainen deden ze ook ’s avonds nadat je eigenlijk niet meer op straat mocht, dus dan moesten ze stiekem weer naar huis daarna. Daar in de oude Purmer hadden ze een toneelvereniging. En daar zat mijn broer en zijn vriendinnetje Truus [Linschoten] bij en een heel koor eigenlijk. Tijdens de oorlogsjaren hadden ze daar dus een leuke tijd.”
Ans Kesting, mijn oma en weduwe van Jaap Akkermans, is zelf een Optimist. Volgens Ans was de Club niet uitsluitend een toneelgroep. De Club bestond uit ca. 20 a 30 jongeren uit Tuindorp Nieuwendam die een paar jaar lang iedere zaterdagavond elkaar ontmoetten in verenigingsgebouw De Purmer aan het Brede Kerkepad. Daar maakten ze samen muziek, zongen en leerden elkaar dansen. Ans vertelt:
“Een dansleraar was te duur, dus leerden we elkaar dansen. Degene die het best kon dansen gaf les. Jaap Akkermans speelde dan vaak op een gitaar of accordeon. Mijn danspartner was Piet Nieuwenhuijse. Jaap en Piet staan allebei op de groepsfoto, maar met Jaap ben ik later getrouwd”.
Aan het einde van de oorlog hadden zich veel stelletjes gevormd binnen de groep.
Na de oorlog
In de jaren na de oorlog zijn de Optimisten nog veel met elkaar opgetrokken. Ans vertelt: “Op zaterdagavond bespraken we wat we de volgende dag zouden doen. In de zomer liepen we vaak naar het Kinselmeer om daar te zwemmen”. Ook is een aantal Optimisten met elkaar op fietsvakantie geweest. In het fotoalbum van mijn opa Jaap Akkermans en oma Ans Kesting vond ik veel foto’s. Pas toen een aantal mensen zijn getrouwd en kinderen kregen, is de groep verwaterd. Er heeft nooit een officiële reünie plaatsgevonden.
Klik hier om te lezen welke namen bij welke gezichten horen